Што е анархокомунизам

ШТО Е АНАРХИСТИЧКИ КОМУНИЗАМ?

Вејн Прајс

ПРВ ДЕЛ

КОНТРАДИКТОРНИТЕ ЗНАЧЕЊА НА КОМУНИЗМОТ

Постоеше визија, наречена „комунизам“, која ја споделуваа Кропоткин и другите анархокомунисти од 19-от и почетоците на 20-от век. Маркс и Енгелс во суштина ја делеа истата цел. Во бездржавно, бескласно, комунистичко општество, средствата за производство ќе бидат заеднички (на заедницата), работата ќе се врши поради општествени мотиви наместо за плата, потрошувачките добра ќе бидат достапни до секого според потребите.

За време на Втората Светска Војна, „комунизмот“ доби сосема поинакво значење. Големи нации беа владеени од самонаречени Комунистички партии. Нивните економии беа управувани од тоталитарни држави, нивните немоќни работници произведуваа комодитети кои се продаваа на внатрешниот и надворешниот пазар, а тие работеа за плати (т.е. си ја продаваа нивната трудова моќ, за комодитети, на нивните шефови).

Во таа ера, „комунистите“ беа најчесто луѓе кои ги поддржуваа тие типови на државно-капиталистичките тирании. Тие ги вклучуваа про-Московските комунистички партии, Маоистите, Сталинистите, најчесто Троцкистите. Тие се нарекуваа себеси „комунисти“, но исто така и најголемиот дел од нивните противници. Од друга страна, „антикомунистите“ не беа само оние кои се спротивставуваа на такви режими, туку и оние кои го поддржуваа Западниот империјализам – група која се протега од либерали до деранжирани фашисти. Во исто време, про-Московските типови ги нарекуваа слободарските социјалисти, „антикомунисти“ и „антисовети“. Некои луѓе почнаа да се нарекуваат „анти-антикомунисти“, со став дека не ги сакаат комунистите, но и се против ловењето на вештерки на Макарти.

Сега се наоѓаме во нов период. Советскиот Сојуз се распадна, заедно со него и владеaчката Комунистичка партија. Вистина, такви држави сеуште постојат, со мали измени, како Кина, Куба и др. За жал тие инспирираат многу луѓе. Но земено се’ во предвид, порасна и бројот на луѓе кои се идентификуваат со анархизмот, со неговата главна струја, анархокомунистичката традиција. Други луѓе остануваат импресионирани од Маркс, но гледаат на слободарските и хуманистичките интерпретации на неговите дела. Како тогаш да го користиме терминот „комунизам“ денес? Дали неговите значења се исти со значењата од неговите почетоци? Ќе ја разгледам историјата на терминот и неговите значења.

Основоположниците на анархистичкото движење се нарекуваа себеси „социјалисти“, Прудон и Бакунин го отфрлија „комунизмот“. Вообичаена изјава од Прудон е дека комунизмот е „диктаторски, авторитарен, доктринарен систем [кој] започнува од аксиомата дека луѓето се послушни... на колективноста; граѓаните припаѓаат на државата...“ (цитиран од Бубер, 1958; стр. 30-31). Бакунин напиша, „Јас го одбивам комунизмот бидејќи е негација на слободата... Јас не сум комунист бидејќи комунизмот... завршува со концентрација на сопственоста во рацете на државата“ (цитиран од Леиер, 2006; стр. 191). Прудон се нарекуваше себеси „мутуалист“, а Бакунин „колективист“.

Ако замислиме манастир, или армија (каде на војниците им се дава храна, облека, и засолниште), лесно е да се воочи како „комунизмот“ (на некој начин) е неконзистентен со демократијата, слободата и еднаквоста. Во неговите рани записи, Маркс ја отфрли програмата на „суров комунизам“ во кој „заедницата е само заедница на работа и на еднакви плати исплатени од ... заедницата како универзален капиталист“ (Маркс, 1961; стр. 125-126). Сепак, Маркс и Енгелс се нарекуваа себеси комунисти, термин претпочитан пред „социјалист“, иако го употребуваа и тој термин. (Тие особено не го сакаа терминот „социјалдемократски“, користен од страна на германските марксисти).

Марксовиот концепт за комунизмот јасно е објаснет во неговата „Критика за Готската програма“. Комунизмот би бил „општество на соработка засновано на заедничка сопственост над средствата на производство...“ (Маркс, 1974, стр. 345). Во „првата фаза на комунистичкото општество“, (стр. 347) ќе има недостаток и потреба од труд. „Овдека она со што имаме работа е комунистичко општество... какво што тоа излегува токму од капиталистичкото општество;... ги носи, белезите на старото општество од чија утроба излегува.“ (стр. 346). Во оваа пониска фаза на комунизмот, Маркс шпекулираше, индивидуите ќе добиваат сертификати во кои пишува колку труд тие вложиле (минус количеството за заедничкиот фонд). Со користење на овие сертификати тие може да земат средства за потрошувачка кои ќе бидат искористени за вложениот труд; ова не се пари бидејќи не може да се акумулираат. Сепак тоа сеуште е систем на буржоаски права и еднаквост, во кој еднакви единици на труд се разменуваат. Земајќи во предвид дека луѓето немаат еднакви способности и немаат еднакви потреби, оваа еднаквост сеуште ќе резултира со одреден степен на нееднаквост.

Маркс трубеше „Во една повисока фаза на комунистичкото општество, кога исчезнува ропската потчинетост на индивидуите на поделбата на трудот, а со неа и спротивноста меѓу умствениот и физичкиот труд; кога трудот станува не само средство за живот туку и прва животна потреба: кога со сестраниот развиток на индивидуата ќе пораснат и производните сили и кога сите извори на задружното богатство ќе потечат поизобилно - дури тогаш ќе биде можно сосема да се пречекори тесниот хоризонт на буржоаското општество и општеството ќе може на своето знаме да напише: Секој според своите способности, на секого според неговите потреби!“ (стр. 347).

(За причини познати само нему, Ленин стави етикети на Марксовите „првата фаза на комунистичкото општество“ како социјализам, и „понапредната фаза на комунистичкото општество“ како комунизам. Поголемиот дел од левицата го следеше ова збунувачко употребување на термините.)

И покрај тоа што го одбиваше терминот комунизам, Бакунин исто така предлагаше трофазен развој на постреволуционерната економија, според неговиот близок пријател Џејмс Гијам. Жулијам напиша есеј во 1874, сумирајќи ги ставовите на Бакунин. „Ние треба... да бидеме водени од принципот, Од секого според способностите до секого според потребите. Кога, благодарение на прогресот на научната индустрија и агрикултура, производството ќе ја престигне потрошувачката, и ова ќе биде опфатено неколку години подоцна после Револуцијата, нема да биде повеќе потребно завидливо да се раздава секој дел од добрата на работникот. Секој ќе добие од тоа што има потреба од обилните социјални резерви на комодитети... Во меѓувреме, секоја заедница ќе одлучи за себе за време на транзициониот период на кој начин најдобро им одговара дистрибуцијата на производите од заедничкиот труд.“ (во Бакунин, 1980; стр. 361-362). Тој споменува различни алтернирачки системи на исплата за транзициониот период; „ ... системи ќе бидат експериментирани за да се види како тие ќе функционираат“ (стр. 361).

Денешните предлози за Парекон („Партиципаторна економија“), каде работниците ќе бидат наградувани според интензитетот и времетраењето на нивниот труд во кооперативна економија, ќе се вклопи во Бакуниниовиот или Марксовиот концепт на преодна, почетна фаза на слободно општество. Но за разлика од пареконистите, Маркс и Бакунин увидоа дека тоа сето е сеуште ограничено. И за двајцата, Маркс и Бакунин, потполниот комунизам бара високо ниво на продуктивност и потенцијален просперитет, после-недостаточна економија, каде сеуште има многу време за одмарање за луѓето да учествуваат во донесувањето на одлуките, како на работа така и во заедницата, ставајќи крај на разликата помеѓу оние кои даваат наредби и оние кои ги примаат. Сепак, ниту Маркс, ниту Бакунин, не опишаа општествен механизам за движење од една фаза кон друга. Кропоткин го одбиваше двофазниот пристап на Марксистите и на колективистичките анархисти. Наместо тоа, тој предлагаше дека револуционерното општество треба „да се трансформира веднаш во комунистичко општество,“ (1975; стр. 98), т.е. треба да премине веднаш во тоа што Маркс го сметаше за „понапредната“, комплетна, фаза на комунизмот. Кропоткин и оние кои се согласија со него се нарекуваа себеси „анархокомунисти“ (или „комунистички анархисти“), и покрај тоа што продолжија да се сметаат како дел од поширокото социјалистичко движење.

Не беше возможно, според Кропоткин, да се организира економија делумно на капиталистички принципи и делумно на комунистички принципи. Да се наградат производителите различно според тоа колку тренинг имаат поминато, или дури колку напорно работеле, повторно ќе се создадат класните поделби и потребата од државата за да се надгледува се’. Ниту е навистина возможно да се одлучи колку индивидуите ќе допринесат во еден комплексен, кооперативен систем на производство, со цел да се наградат според нивниот труд.

Наместо тоа, Кропоткин предлагаше, големиот град за време на револуцијата, „ќе се организира сам во линиите на слободниот комунизам; градот ќе гарантира до секое жителско гнездо, храна, облека, .... во размена за ... пет часа работа; и ... сите тие нешта кои ќе се сметаат за луксузни може да бидат на располагање на сите ако жителите се вклучат во другата половина од денот во најразлични слободни здружувања... “ (стр. 118-119) За ова би било потребна интеграција на земјоделието со индустриската работа, како и физичкиот труд со менталниот. Тука постои елемент на принуда во предлогот на Кропоткин. Под претпоставка дека работоспособни возрасни луѓе нема да придонесат со тие 5 часа на работа, тие нема да го добијат „гарантираниот“ минимум.

Анархокомунизмот доминира помеѓу анархистите, така што е реткост да се најде анархист (освен индивидуалните анархисти) кои не го прифаќаат комунизмот, без разлика какви разлики и несогласувања имаат тие помеѓу себе. Во меѓувреме, Марксистите веќе долго време се нарекуваа себеси социјалдемократи. Кога започна Првата Светска Војна, главните социјалдемократски партии ја прифатија војната на нивните капиталисти. Ленин го повика револуционерното крило на интернационалната социјалдемократија да се оддели од предавниците на социјализмот. Како дел од ова, тој предлагаше, болшевичката партија и сличните на неа партии се наречат себеси комунистички партии, така враќајќи се кон Маркс. Некои од неговите следбеници се пожалија дека така може ќе ги збунат работниците, правејќи да болшевиците звучат како анархокомунисти. Ленин декларираше дека тоa е поважно одошто да бидат збунети со реформистите социјалдемократи. Ленин си го доби своето (како и по обичај во неговата партија). Терминот „комунист“ беше вратен на марксистите. Со примерот на Руската револуција, најреволуционерно настроените луѓе се придружија на Ленинистите; анархистите стануваа маргинализирани се повеќе и повеќе. Терминот „комунист“ стана најчесто етикета за ленинистите.

РЕФЕРЕНЦИ

Бакунин, Михаил (1980). Бакунин за анархизмот. (Sam Dolgoff, ed.). Montreal: Black Rose Books.

Бубер, Мартин (1958). Патишта во утопија. Boston: Beacon Hill/Macmillan

Кропоткин, Петар (1975). Суштинскиот Кропоткин. (E. Capouya & K. Tomkins, eds.). NY: Liveright.

Леиер, Марк (2006). Бакунин; Биографија. NY: Thomas Dunne Books/St. Martin’s Press.

Маркс, Карл (1961). Економско-филозофски ракописи. Марксовиот концепт за човекот од Ерих Фром. NY: Frederick Ungar.

Маркс, Карл (1974). Првата интернационала и потоа; Политички записи, том. III. (David Fernbach, ed.). NY: Vintage Books/Random House.

ВТОР ДЕЛ

НЕ Е ВАЖНА ЕТИКЕТАТА, ВАЖНА Е СОДРЖИНАТА

НИЕ ГО ПОСЕДУВАМЕ ИНДУСТРИСКИОТ ПОТЕНЦИЈАЛ ЗА ПОТПОЛН КОМУНИЗАМ, НО ПОСТОЈАТ ТЕШКОТИИТЕ ОКОЛУ ТОА КАКО ДА СЕ РЕОРГАНИЗИРА ТЕХНОЛОГИЈАТА И СООДВЕТНО ДА СЕ ИНДУСТРИЈАЛИЗИРА „ТРЕТИОТ СВЕТ“. ОВА ЈА ПОКРЕНУВА ПОТРЕБАТА ОД ВМЕТНУВАЊЕ НА ФАЗИ ВО КОМУНИЗМОТ.

Во векот на Маркс и на Кропоткин кога тие пишуваа за комунизам, имаше зголемување во производството. Веќе еден милениум, од 95 до 98% од човештвото беше вклучено во производството на храна. Денес односите се обратни; во САД само 2 до 3% од луѓето работат во земјоделството. Аналогно на тоа, со автоматизираните фабрики, се вели, ние може да произведеме доволно за удобен живот на секого. Повеќе луѓе ќе има доброволци за работа одошто би имало потреба од работни места. Индустријализирана, кооперативна, демократски планирана економија ќе обезбеди доволно слободно време за сите. Ова е од суштинско значење за секое општество засновано на демократија од дното нагоре. Во сите претходни револуции, откако востанијата ќе завршеа, масите се враќаа назад на нивното секојдневно мелење додека само неколкумина имаа време да ги направат работите да функционираат. Со слободно време за сите, тогаш сите би биле слободни да ги самоуправуваат нивните заедници, работни места и општеството како целина.

Накратко, постојат сите технолошки предуслови за потполн, слободен комунизам, што Маркс го нарекуваше „повисоката фаза на комунизмот“. Оттаму, некои велат дека е возможно да се појде до потполн комунизам, откако општествените и политичките услови ќе бидат исполнети. Сепак, јас не мислам дека ова е вистина.

Прво, производствената технологија која ја имаме е технологија создадена од капитализмот за капитализмот. Таа е „продуктивна“ само во услови на постигнување на капиталистички цели, т.е. акумулирање на капитал. Поинаку кажано, таа е отпадна и деструктивна, загадувајќи ја околината, истребувајќи ги загрозените видови, користи необновливи извори, гради нуклеарни бомби, предизвикува глобално затоплување. Во човечки услови, таа е свесно развивана за потиснување на работниците, да не’ спречат да размислуваме и да ги одржува општествените хиерархии. После револуцијата, работниците би почнале тотално да ја преструктуираат индустриската технологија, да се направи еколошки одржлива и да се оттргне поделбата помеѓу давачи на наредби и примачи на наредби. Ние би креирале нова технологија која е „продуктивна“ во охрабрувањето на човечката креативност и еколошката хармонија.

ПОТРЕБАТА ОД ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА СВЕТКОТО ПРОИЗВОДСТВО

Исто така, додека Северна Америка, Западна Европа, Јапонија и уште неколку земји имаат мошне модерна технологија, остатокот од светот нема таква технологија. Таканаречениот Трет свет е индустриски неразвиен, или во моментов е нееднакво индустриски развиен. Овие осиромашени и експлоатирани земји го немаат богатството или индустријата потребни да тргнат дури и кон ниската фаза на комунизмот (наречена според Ленин, Социјализам), а камо ли да постигнат потполн комунизам. Работниците и селаните се способни да заземат власт во нивните држави, воспоставувајќи систем на работнички совети и на народни собири. Сепак, за да се зацврсти нивниот пат до комунизмот тие ќе треба да поттикнат револуции во индустријализираните, империјалистички нации со цел да добијат помош.

Јас не се согласувам со некои советнички комунисти и други марксисти кои тврдат дека угнетените нации можат да прават само буржоаски револуции; напротив, работниците и селаните од овие земји се оние кои можат да ги отфрлат националните буржоазии и да ја прошират револуцијата во индустријализираните држави, кои ќе им помогнат во развојот кон комунизмот. Овој став е спротивставен на Сталиновиот концепт на градење на Социјализмот во една земја. Голема помош ќе биде потребна од индустријализираните делови на планетава за да се развијат Африка, Азија и Латинска Америка на човечки, демократски и еколошки балансиран начин.

Затоа да се каже дека постојат сите технолошки предуслови за потполн комунизам е секако точно, но точно само во потенцијал. Човештвото ги има техничкото знаење и вештините потребни за создавање на свет во кој ќе има за сите, со слободно време за сите, во баланс со природниот свет, но ќе треба да се работи многу за да се создаде овој свет после револуцијата.

ФАЗИТЕ НА КОМУНИЗМОТ

Поради такви причини слободарските комунисти често ја презентираа промената кон потполно комунистичко општество како заземање на простор со време, промена со вметнување на фази после револуцијата. Маркс предложи пониска и повисока фаза на комунизмот. Бакунин го имплицираше истото. Дури и Кропоткин предложи дека ќе бидат потребни одредени фази до потполниот комунизам. Веднаш по револуцијата, Кропоткин индицираше, работоспособните возрасни луѓе ќе треба да работат 5 часа со цел да се добијат пристојни количини на храна, облека и засолништа. Ќе има недостаток од повеќе добра, па ќе мора да се споделуваат во заедницата. Со текот на времето, како што ќе се подобрува производството, економијата ќе се развие до потполн комунизам. Повеќето добра ќе бидат во големи количини и луѓето ќе можат да се оттргнат од полиците на магацините на заедницата. Работата ќе се извршува од општествена свест и желба за активност. Но ова нема да биде возможно веднаш.

Постои и друг фактор. Револуцијата најверојатно ќе биде спроведена од обединет фронт на антикапиталистички политички групи. На пример, Северна Америка или Европа се толку големи и комплексни што ниту една револуционера организација нема да ги има најдобрите идеи и најдобрите милитанти. Тие ќе треба да соработуваат заедно. Но некои ќе бидат анархокомунисти додека другите нема. Оставајќи ги настрана авторитарните државници, ние најверојатно ќе бидеме во коалиција со пареконисти, некомунистички анархисти, револуционерни демократски социјалисти, најразлични типови на Зелени итн. Не можеме да ги присилиме сите луѓе да живеат во анархокомунизам. Задолжителен слободарски комунизам е контрадикција во термини! Мнозинството од одреден регион може ќе одлучи да живее во анархистички комунизам, но соседен регион може ќе одлучат да живеат во Парекон (Партиципаторна економија). Се додека работниците не се експлоатирани, анархокомунистите нема да започнат граѓанска војна внатре во револуцијата. На експериментален начин, различни пристапи може да се испробаат во различни региони и ние ќе учиме едни од други.

Малатеста напиша (1984), „Наметнатиот комунизам би бил најодвратна тиранија што човечкиот ум може да ја замисли. И слободниот и доброволен комунизам е ироничен ако некој го нема правото и можноста да живее во поинаков режим, колективистички, мутуалистички, индивидуалистички – како што си сака, секогаш под услов дека нема да постои угнетување или експлоатација над другите“ (стр. 103). Тој очекуваше дека анархокомунизмот ќе победи евентуално, но почувствува дека ова може да потрае значително време дури се постигне насекаде.

ДАЛИ ДА СЕ НАРЕКУВАМЕ КОМУНИСТИ?

Со модерната технологија, анархокомунизмот е практична цел, без разлика дали треба да поминеме низ фази или компромиси. Сепак ова не одговара на прашањето: Дали да се нарекуваме комунисти? Ние сепак сме, покрај се’, противници на секоја (големо K) Комунистичка држава што постои или што постоела, како и на секоја Комунистичка партија. Сепак не може да се нарекуваме и антикомунисти, бидејќи ова вообичаено значи прифаќање на Западниот империјализам и неговата (благо кажано) ограничена демократија, со владеењето на малцинска класа. Ние сме спротивставени на класната власт, далеку поуплашени во тој поглед одошто Комунистичките партии. Но ние ги прифаќаме целите на Кропоткин и на Карл Маркс за бескласно, бездржавно општество организирано според принципот „Од секого според способностите до секого според потребите“. Во оваа смисла ние сме навистина автентични комунисти.

Главната струја на историскиот анархизам бил анархокомунизмот. Ние можеме и, јас мислам, треба да се идентификуваме со комунистичката традиција во анархизмот, која се протега од Бакунин (како цел) до Кропоткин (како етикета) до Малатеста, Голдман и речиси сите анархисти од нивното време. Постоеја раздори помеѓу оние анархисти кои се нарекуваа себеси анархокомунисти и оние кои се нарекуваа анархосиндикалисти, но тие немаат разлики во принципи. Анархокомунистите се плашеа дека анархосиндикалистите ќе се стопеа во синдикалистичкото движење („синдикализам“); додека анархосиндикалистите се плашеа дека анархокомунистите ќе ги намалат централната моќ и значењето на организираните работници. Сепак анархокомунистите се согласија за потребата од самоорганизација на работничката класа, особено потребата од синдикати, додека анархосиндикалистите ја споделуваа целта на слободарскиот комунизам.

Нашето модерно согласување со историските цели за анархокомунизам на работничката класа секако треба да биде истакнато во нашите документи и програми. Но дали тоа треба да биде проминентно изјавено, во нашите памфлети и во имињата на нашите организации? Мојот одговор е: Зависи. Во некои земји, комунизмот има позитивна конотација помеѓу повеќето милитантни работници. Ова се должи главно на историското саможртвување и борбата на „обичните“ членови на Комунистичките партии, без разлика на нивните слабости. Очигледно дека ова е случај со, на пример, Јужна Африка, каде нашите истомисленици го формираа Забалаза анархокомунистичкиот фронт.

Но во некои други земји, комунизмот има мошне негативна конотација. ова не се должи само на негативната буржоаска пропаганда, туку и на идентификувањето со тоталитарната реалност на Советскиот сојуз веќе 75 години. Овој режим беше самонаречен комунистички, како што беа и неговите држави марионетки и имитаторите од Источна Европа, Кина, итн. Во други земји, комунистите беа добро познати по нивната ропско поклонување на СССР, за нивната сурова доминација над нивните следбеници, како и поради нивниот реформизам. Поради овие причини, јас мислам, Анархокомунистичката федерација на Обединетото Кралство го промени своето име во Анархистичка федерација. Ирското работничко движење за солидарност очигледно не го вклучува зборот комунистичко во своето име. Изоставувајќи го комунистичка од нашите имиња не мора да значи дека ја напуштаме комунистичката традиција.

Јас мислам дека САД припаѓаат на втората категорија. Ставање на зборот комунистичка во нашето име ќе создаде само непотребни бариери помеѓу нас и повеќето работници од САД. Така се прави потешко да се прави разлика помеѓу нашите и државничките тенденции кои исто така се нарекуваат комунистички. Значи јас препорачувам против, особено ако формираме федерација ширум Северна Америка.

„Социјалниот анархизам“ е често употребуван помеѓу анархистите за да се разликуваат од индивидуалистите и „слободарските“ поддржувачи на капитализмот. Јас го преферирам терминот „социјалистички анархист“. Малатеста се согласи, „Ние... отсекогаш сме се нарекувале социјалистички анархисти“ (стр. 143). Социјалистички е понеопределен термин одошто комунистички. На некои им индицира реформизам, бидејќи често се користи од социјалдемократите („демократските социјалисти“) како и од комунистите. Но барем не имплицира тоталитаристичко масовно убивање, што е навистина проблем. Троцкистите се нарекуваат себеси „револуционерни социјалисти“ за да се разликуваат од Сталинистите, а и не-Троцкистите ја користат етикетата револуционерни социјалисти. Веќе генерации, „слободарски социјалист“ често се користел за да значи анархистички.

Моето преферирање за „социјалистички анархист“ или „слободарски социјалист“ е мое лично убедување, кое можеби е малцинско помеѓу анархокомунистите од САД. Во секој случај не е прашање на принцип. Најважна е содржината, а не етикетата.

РЕФЕРЕНЦИ

Малатеста, Ерико (1984). Ерико Малатеста; Неговиот живот и идеи (Vernon Richards, ed.). London: Freedom Press.